Trong hành trình khám phá vẻ đẹp của kiến trúc nhà cổ Việt Nam, chắc chắn không thể bỏ qua cửa bức bàn. Không chỉ đơn thuần là một phần của kiến trúc, cửa bức bàn đựng trong mình sự hòa quyện giữa nghệ thuật và ý nghĩa tâm linh. Thể hiện trong từng đường nét chạm khắc tinh tế. Hãy cùng cửa đẹp Adoor khám phá ý nghĩa và vẻ đẹp độc đáo mà cửa mang lại trong thiết kế nhà cổ Việt Nam ngay sau đây nhé.
Cửa bức bàn là cửa gì?
Cửa bức bàn, còn được gọi là cửa “bích bàn”, là một loại cửa đặc biệt thường được sử dụng trong kiến trúc truyền thống tại Việt Nam. Thường chúng ta sẽ hay thấy chúng xuất hiện nhiều tại các đình chùa, nhà ba gian, nhà thờ tổ… Mẫu cửa bao gồm một bộ phận cánh cửa nằm ở giữa hai cột trụ lớn trong một không gian nhà.
Cửa bức bàn có thể được sử dụng để phân chia không gian trong một ngôi nhà lớn hoặc làm cửa chính của một căn nhà. Thiết kế của cửa thường rất phức tạp và tinh vi. Do đó chúng thường chỉ xuất hiện trong thiết kế cửa chính của các kiến trúc đặc biệt.
Mỗi bộ cửa thường bao gồm nhiều cánh cửa, số lượng cánh thường là số chẵn như 2, 4 hoặc 6. Tùy theo diện tích của không gian nhà gỗ. Trong số này, bộ cửa với 04 cánh là phổ biến nhất. Các cánh cửa này được kết nối với nhau thông qua cối quay. Giúp cho việc tháo lắp trở nên dễ dàng hơn.
Cấu tạo và đặc điểm nổi bật của cửa bức bàn nhà cổ
Cửa bức bàn được làm rất công phu. Trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ mới có thể tạo nên một sản phẩm hoàn thiện. Cửa nhà cổ sẽ gồm các bộ phận như sau:
Cánh cửa bức bàn
Cửa chắc chắn một phần không thể thiếu của kiến trúc nhà cổ. Có hai loại cánh cửa chính: cửa ghép và cửa thượng song hạ bản. Phân loại này dựa vào mục đích sử dụng và sự tương quan giữa kiến trúc – chức năng của ngôi nhà.
Cối cửa bức bàn
Một đặc điểm quan trọng của cửa bức bàn là việc sử dụng cối quay thay vì bản lề như hiện nay. Cối quay là một cơ cấu truyền thống độc đáo. Cho phép cửa mở và đóng một cách linh hoạt. Điều này không chỉ tạo nên một diện mạo truyền thống. Mà còn đảm bảo độ bền và ổn định của cửa trong thời gian dài.
Đặc biệt, cối quay có thể tháo rời một cách dễ dàng. Dễ dàng di chuyển và sử dụng lại cửa trong các tình huống khác nhau. Điều này thể hiện tính linh hoạt và sự thích ứng của cửa với môi trường và nhu cầu của người sử dụng.
Khóa cửa bức bàn
Khóa cửa bức bàn trong quá khứ thường được thiết kế dưới dạng then cài kết hợp với thanh chốt. Hiện nay, loại khóa này đã được thay thế bằng các khóa kim loại để đảm bảo tính an toàn. Sự kết hợp này không chỉ thể hiện sự tôn trọng và duy trì giá trị truyền thống mà còn thể hiện sự sáng tạo và tích hợp với công nghệ hiện đại.
Xem thêm: Danh sách mẫu cửa nhôm 1 cánh bán chay nhất hiện nay
Phân loại cửa bức bàn cổ
Cửa cổ là một phần không thể thiếu của kiến trúc truyền thống Việt Nam. Đặc trưng bởi sự tinh tế trong từng chi tiết. Có hai loại chính của cửa bức bàn cổ: cửa ghép pano và cửa thượng song hạ bản.
- Cửa ghép Pano
Loại cửa này đạt được sự hòa quyện giữa các phần gỗ khác nhau như lá cổ và pano. Cửa ghép pano thường bao gồm ba khoảng nhỏ ở phần trên – giữa – dưới. Trong đó có một khoảng chứa cá cổ. Các khoảng còn lại là pano cửa. Tại các mặt của pano, chúng có thể được để trơn hoặc được chạm khắc với những hoa văn tinh t ế. Tạo nên một tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Cửa ghép pano thường xuất hiện tại các ngôi nhà dân gian. Sự kết hợp giữa lá cổ và pano tạo nên sự hoàn hảo trong từng chi tiết.
Xem thêm: Cửa pano là gì? Cấu tạo, phân loại và đánh giá ưu nhược điểm
- Cửa thượng song hạ bản
Loại cửa này thường bao gồm hai phần riêng biệt. Phần trên được đục hở hoặc tạo hình chấn song, gọi là thượng song. Phần dưới là bản gỗ đặc, gọi là hạ bản. Cửa thượng song hạ bản thường được ứng dụng ở các công trình như đình, đền, chùa, miếu thờ,.. tại Việt Nam.
Phần trên của cửa thường được trang trí bằng cách đục họa tiết hoặc tạo hình chấn song. Tạo nên sự hài hoà nghệ thuật. Phần dưới với bản gỗ đặc thường bảo vệ khỏi yếu tố thời tiết và đem lại tính ổn định cho cửa.
Thông qua sự tinh tế trong cấu trúc cửa bức bàn cổ, kiến trúc truyền thống Việt Nam đã tạo nên một hình ảnh độc đáo và phong cách riêng biệt.
Xem thêm: Mẫu cửa nhôm kính cao cấp, giá tốt
Hoa văn chạm khắc phổ biến trên cửa bức bàn nhà gỗ
Trong nghệ thuật chạm khắc trên cửa nhà gỗ, những hoa văn được trình bày tinh tế đã tạo nên vẻ đẹp độc đáo và đầy ý nghĩa. Dưới đây là một số mẫu hoa văn phổ biến thường được sử dụng trên cánh cửa. Mang trong mình những giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc.
Hoa Văn “Tùng – Cúc – Trúc – Mai“:
Bức tranh tứ quý này thường được chạm trên cửa nhà gỗ, đại diện cho bốn mùa trong năm. Mỗi loại hoa tượng trưng cho một mùa và mang theo những ý nghĩa đặc biệt. Cây tùng thể hiện sự sống động và sự phát triển. Cúc biểu thị vẻ đẹp và tinh túy. Trúc mang theo sự thanh khiết. Mai thể hiện sự đầy đủ và thịnh vượng.
Hoa Văn “Đào – Lê – Thủ – Lựu”:
Hoa văn này thường xuất hiện trên cánh cửa nhà gỗ. Mang theo ý nghĩa về sức khỏe, trường thọ và sự may mắn. Đào và lê là những loại hoa trái thể hiện sự phong phú và dồi dào. Thủ và lựu đại diện cho sức mạnh, bền vững và thành công.
Xem thêm: Khắc phục cửa gỗ bị xệ, cửa gỗ bị vênh nhanh chóng tại nhà
Họa tiết hoa sen:
Hoa sen, quốc hoa của Việt Nam, thường được thể hiện trên cánh cửa nhà gỗ. Hoa sen đem đến ý nghĩa là sự tinh khiết, trong sáng và hoàn hảo. Họa tiết hoa sen không chỉ là sự trang trí mà còn thể hiện giá trị văn hóa sâu sắc của quốc gia.
Ngoài những mẫu hoa văn phổ biến nêu trên, còn rất nhiều họa tiết khác đang được sử dụng trên cửa bức bàn nhà gỗ. Mỗi mẫu hoa văn mang theo những ý nghĩa và giá trị riêng. Thể hiện sự đa dạng và phong phú của nghệ thuật truyền thống Việt Nam.
Xem thêm: Mẫu cửa kính cường lực MỚI NHẤT
Ý nghĩa cửa gỗ bức bàn trong thiết kế nhà cổ Việt Nam
Cửa bức bàn trong thiết kế nhà cổ Việt Nam không chỉ có vai trò bảo vệ khỏi các yếu tố thiên nhiên mà còn mang trong mình nhiều ý nghĩa trong cuộc sống.
Loại cửa này thường được thiết kế với một bậc cấp nhằm phân biệt rõ ràng giữa không gian bên trong và bên ngoài. Bậc cấp được thiết kế với chiều cao vừa phải, giúp tránh tình trạng vấp ngã khi bước vào ngôi nhà. Tuy nhiên, đặc biệt hơn, khi bước qua cửa bức bàn, mọi người đều phải thực hiện hành động cúi đầu như một dấu hiệu tôn kính và sự tôn trọng đối với tổ tiên và gia đình. Điều này thể hiện mối quan hệ mâu thuẫn giữa con người và ngôi nhà với quá khứ. Mối liên kết sâu sắc với tổ tiên và tôn thờ tâm linh.
Nét đẹp của nghệ thuật chạm khắc trên cửa còn chứa đựng nhiều ý nghĩa tích cực. Những họa tiết được chạm trổ trên cánh cửa thường mang theo những tượng trưng về hạnh phúc, tình yêu, sự thịnh vượng và may mắn. Các hình mẫu hoa văn như tùng, cúc, trúc, mai, đào, lê, thủ, lựu, hoa sen đều mang theo những giá trị tâm linh và văn hóa sâu sắc. Nhìn vào những họa tiết này, người ta có thể cảm nhận được sự thiêng liêng và mối liên kết với quá khứ.
Xem thêm: Cửa gỗ tự nhiên có tốt so với Cửa nhôm Xingfa, Cửa cường lực
Những đường nét chạm khắc trên cửa, ta sẽ cảm nhận được vẻ đẹp của nghệ thuật truyền thống. Cửa bức bàn không chỉ là vật liệu kiến trúc, mà là di sản văn hóa và tinh thần của người xưa. Hy vọng bạn đọc đã có những kiến thức mới thú vị.
